Η ΕΙΚΟΝΑ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ

Μια εικόνα είναι χίλιες λέξεις, τις οποίες θα προσπαθήσουμε να
δούμε αναλύοντας την εικόνα των Χριστουγέννων.
Το σκοτάδι είναι αυτό που κυριαρχεί μέσα στην εικόνα. Είναι ο
κόσμος μέσα στον οποίο γεννήθηκε ο Χριστός. Τα δυο ζώα δίπλα
Του συμβολίζουν τους εξ εθνών και εξ Ιουδαίων Χριστιανούς,
σύμφωνα με τους προφήτες Μιχαία και Ησαΐα.
Ο Χριστός αγιογραφείται ανάμεσα σε δυο ζώα. Έτσι ήταν οι
άνθρωποι χωρίς λογική, διότι δεν γνώριζαν την αλήθεια. Ακόμα και
οι Ιουδαίοι που γνώριζαν ένα μέρος της αλήθειας, φέρθηκαν άλογα.
Είναι τυλιγμένος ο Χριστός με νεκρικά σουδάρια. Γιατί; Διότι
γεννήθηκε να θυσιαστεί για εμάς. Η Γέννηση αποβλέπει στο Πάσχα.
Έτσι ο Χριστός αναπαύεται μέσα σε έναν τάφο. Όχι σε κρεβάτι.
Συνεχίζουμε με την Θεοτόκο. Στο κεφάλι της και στις δυο
πλάτες της έχει τρία αστεράκια οκτάκτινα. Αυτά είναι σύμβολο της
όγδοης ημέρας. Η δημιουργία ολοκληρώθηκε σε επτά ημέρες. Μετά
την πτώση του ανθρώπου αρχίζει το έργο της Σωτηρίας. Η Παναγία
παίρνει μέρος στο έργο αυτό. Για το λόγο αυτό υπάρχουν τα τρία
αστεράκια.
Σύμφωνα με την υμνολογία « η Παρθένος καθέζεται τα
Χερουβίμ μιμουμένη». Έτσι κάθεται η Παναγία σε στάση προσευχής.
Το καθέζεται στη θεολογία δηλώνει τη βεβαιότητα. Εδώ έχουμε
βεβαιότητα για ό,τι συντελείται. Επιπλέον δε καθήμενος μόνο ο Θεός
παριστάνεται, όχι οι άγιοι.
Ας δούμε τώρα τα υπόλοιπα της εικόνας. Οι άγγελοι
δοξολογούν. Έχουν πλούσια κόμη. Αυτό σημαίνει ότι πλούσια είναι
τα χαρίσματά τους. Στο κεφάλι τους έχουν μια κορδέλα.
Η ύπαρξη της κορδέλας δεν είναι τυχαία. Οι άγγελοι ( που είναι
λογικά όντα) έμειναν πιστοί εξ αρχής στο Θεό. Δεν ακολούθησαν τον
Εωσφόρο και έμειναν αμετάπτωτοι προς την αμαρτία. Στάθηκαν
καλώς και έμειναν πιστοί. Αυτό σημαίνει αυτή η κορδέλα. Το μάζεμα
του νου και το δέσιμο με το Θεό. Είναι δογματικό στοιχείο της

εικόνας. Δεν υπάρχει άγγελος χωρίς κορδέλα, διότι όλοι οι άγγελοι
είναι με το Θεό.
Συνεχίζουμε με τους τρεις μάγους. Μάγος τα χρόνια εκείνα
ήταν ο σοφός. Σοφοί ήταν λοιπόν οι μάγοι και φέρνουν δώρα τα
οποία έχουν δογματική έννοια.
Προσφέρουν χρυσάφι, διότι ο Χριστός είναι βασιλιάς.
Προσφέρουν λιβάνι, διότι είναι Θεός. Σμύρνα είναι το υλικό με το
οποίο άλειφαν τους νεκρούς. Ακόμα και σήμερα πλένουμε τους
νεκρούς πριν την ταφή.
Επομένως ο Χριστός είναι Θεός, βασιλιάς και θα πεθάνει για
εμάς. Αυτό συμβολίζουν τα δώρα των μάγων.
Στην εικόνα ιστορείται ο Ιωσήφ ο Μνήστωρ. Ο Ιωσήφ πέρασε
μεγάλο πειρασμό και σκέφτεται: Να δεχτεί την Παναγία, ή όχι;
Ο Ιωσήφ είναι στο κάτω άκρο της εικόνας. Στο κέντρο
βρίσκονται οι πρωταγωνιστές της λειτουργικής πράξεως. Όσοι
υπηρετούν το μυστήριο είναι στο άκρο της εικόνας. Ο Ιωσήφ και η
Παναγία (η οποία δεν είναι ακριβώς στο κέντρο) είναι υπουργοί ( =
υπηρέτες) του μυστηρίου.
Συνήθως οι υπουργοί του μυστηρίου γιορτάζουν την επόμενη
μέρα της γιορτής. Την 26 η Δεκεμβρίου έχουμε τη σύναξη Παναγίας.
Για να μη χαθεί η εορτή του Ιωσήφ μετατίθεται για την αμέσως
επόμενη Κυριακή.
Στην Ορθόδοξη αγιογραφία δεν αγιογραφείται η «Αγία
οικογένεια» σύμφωνα με τη δυτική θεολογία. Δεν έχουμε κάποια
οικογένεια. Έχουμε τη Θεία Γέννηση, την αειπάρθενο Παναγία και
τον Ιωσήφ που υπουργεί το μυστήριο.
Ακολουθεί μια παρεξηγημένη παράσταση. Το λουτρό του θείου
Βρέφους. Έχουν ειπωθεί πολλά για την ορθότητα του λουτρού. Ο
Χριστός όμως παρέλαβε ολόκληρη την ανθρώπινη φύση εκτός από
την αμαρτία. Προσέλαβε την ανθρώπινη φύση για να τη σώσει. Ό,τι
δεν προσλαμβάνεται, δεν σώζεται. Ο Χριστός τα προσέλαβε όλα τα
του ανθρώπου για να σωθούμε.
Φυσικά στην εικόνα υπάρχουν και οι ποιμένες. Είναι η
ανθρώπινη παρουσία τη στιγμή της Γέννησης.
Από τον ουρανό κατεβαίνει το Θείο Φως, που σφραγίζει το
μυστήριο της Γέννησης. Στην εικόνα αγιογραφούμε ό,τι βλέπουμε

εμείς. Όχι εκείνοι. Η Εκκλησία είναι σώμα. Αυτό που βλέπει ένας το
βλέπουμε όλοι.
Αφού ζούμε μέσα στην Εκκλησία, η εμπειρία είναι και δική
μας. Αγιογραφούμε – ιστορούμε ό,τι είδαμε, ότι μας αποκαλύφτηκε.
Αγιογραφούμε τον Υιό, διότι τον είδαμε. Δεν αγιογραφούμε τον
πατέρα, διότι δεν Τον είδαμε.
Τελειώνοντας προσθέτω ότι η αγιογραφία δεν είναι πίνακας
ζωγραφικής, αλλά ιστόρηση προσώπων, γεγονότων που εκφράζουν
τη θεολογία της Εκκλησίας.

Θεολογική ανάλυση της εικόνας
(Πηγή: π. Κωνσταντίνος Στρατηγόπουλος.)

ΚΑΛΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ!

Χρ. Γιάννης Φουρλάνος
Δάσκαλος – Θεολόγος.