Το χριστουγεννιάτικο δέντρο (Ιστορία – συμβολισμοί)

Το χριστουγεννιάτικο δέντρο είναι το έθιμο που, η ύπαρξή του
ως εορταστικό σύμβολο χάνεται στα βάθη των αιώνων.
Η παράδοση να στολίζονται δέντρα ή κλαδιά δέντρων υπήρχε
σε όλες τις θρησκείες από την αρχαιότητα. Σύμφωνα με τον
καθηγητή της Χριστιανικής Αρχαιολογίας κ. Κώστα Καλογύρη, αυτό
το έθιμο έχει αρχαία ανατολίτικη προέλευση. Το συναντάμε στη
λατρεία της Κυβέλης, αλλά και σε άλλες λατρείες υπάρχουν
μαρτυρίες για στολισμό δέντρων.
Το 1834 ο Όθωνας το έφερε, ως γερμανικό έθιμο, στο παλάτι
του στο Ναύπλιο και στην Αθήνα. Οι κάτοικοι έκαναν ουρές για να
το θαυμάσουν. Ωστόσο, το Χριστουγεννιάτικο δέντρο άρχισε να
καθιερώνεται στα ελληνικά σπίτια μετά το 1950.
… Τον 4 ο  αιώνα καθιερώθηκε ο εορτασμός των Χριστουγέννων
την 25 η  Δεκεμβρίου. Τον 8 ο  αιώνα στολίστηκε το πρώτο έλατο (στη
Δύση) από τον Άγιο Βονιφάντιο. Επέλεξε το έλατο για να σβήσει την
ιερότητα που απέδιδε ο κόσμος μέχρι τη στιγμή εκείνη (κατάλοιπο
της ειδωλολατρίας) στη δρυ. Έτσι το έλατο έγινε χριστιανικό
χριστουγεννιάτικο σύμβολο.
Στη Βόρεια Ευρώπη οι Βίκινγκς χρησιμοποιούσαν το δέντρο
στις τελετές τους ως σύμβολο αναγέννησης, που σηματοδοτούσε το
τέλος του χειμώνα και τον ερχομό της άνοιξης και της αναγέννησης
της μητέρας Φύσης. Στην αρχαία Αγγλία, όπως και στην Γαλλία, οι
γνωστοί μας Δρυίδες στόλιζαν – με φρούτα και κεριά – τις βελανιδιές
προς τιμήν των θεών τους.
Οι Γερμανοί φαίνεται ότι ήταν οι πρώτοι οι οποίοι έβαλαν το
Χριστουγεννιάτικο δέντρο σπίτι τους. Το διακοσμούσαν με καρύδια,
μπισκότα, κάθε είδους φαγώσιμα και κεριά, θέλοντας να
συμβολίσουν τα δώρα των Μάγων.
Το 1830 Γερμανοί μετανάστες εισήγαγαν το Χριστουγεννιάτικο
δέντρο στην Αμερική. Τα στολίδια του θα είναι κυρίως φρούτα,
μπισκότα, καρύδια και ζαχαρωτά. Η εφεύρεση του ηλεκτρισμού θα
προσδώσει στο δέντρο την μεγαλοπρέπεια που του αρμόζει με τα
λαμπιόνια να το φωτίζουν θεαματικά.
Το 1882 έχουμε το πρώτο ηλεκτρικά φωτισμένο
Χριστουγεννιάτικο δέντρο του κόσμου στη Νέα Υόρκη.

Αρχές του 18 ου  αιώνα τα δέντρα άρχισαν να στολίζονται με
κεριά και αντικείμενα μεγάλης αξίας. Ο στολισμός του δέντρου ήταν
πολυτέλεια των πλουσίων και των εκκλησιών. Τον 19 ο  αιώνα αυτό
αλλάζει και στολίζονται τα πρώτα δέντρα σε σπίτια, σχολεία,
νοσοκομεία και σε πολλούς δημόσιους χώρους.

• 

• 

Στην αρχαία Ελλάδα καθιερώθηκε το στόλισμα του δέντρου
ελιάς, που το τοποθετούσαν μπροστά στην πόρτα του σπιτιού. Το
στόλισμα περιλάμβανε κλωστές από μαλλί, σύκα, χουρμάδες,
κορδέλες λευκές και κόκκινες, μπισκοτάκια με μέλι κτλ.
Το κλαδί της ελιάς ονομαζόταν Ειρεσιώνη (είριον = έριον =
μαλλί) και το κρατούσαν μέχρι την επόμενη χρονιά. Τα παιδιά
γυρνούσαν τα σπίτια και τραγουδούσαν: εἰρεσιώνη σῦκα φέρει καὶ
πίονας ἄρτους καὶ μέλι ἐν κοτύλῃ καὶ ἔλαιον ἀποψήσασθαι καὶ κύλικ’
εὔζωρον, ὅπως μεθύουσα καθεύδῃς (η ειρεσιώνη έχει πάνω της σύκα
και ψωμιά παχιά και μέλι σε ποτήρι …. και φιάλη με καλό κρασί,
ώστε να κοιμηθείς μεθυσμένη).
Κατά την ΣΤ΄ Οικουμενική Σύνοδο απαγορεύτηκαν οι
ειδωλολατρικές γιορτές. Οι χριστιανοί για να μη χαθεί το έθιμο το
επένδυσαν με στίχους χριστιανικούς. Το έθιμο έφτασε μέχρι τις
μέρες μας με τη μορφή των καλάντων, που είναι ευχετήρια και
εγκωμιαστικά τραγούδια.
Ο στολισμός του δέντρου, συνδέθηκε με ειδωλολατρικά έθιμα
και απαγορεύτηκε. Όμως οι Έλληνες που μετακινήθηκαν σε
ευρωπαϊκές χώρες μετέδωσαν το έθιμο στους βόρειους λαούς, οι
οποίοι ελλείψει ελαιοδένδρων χρησιμοποίησαν τα έλατα, που είχαν
σε αφθονία. Έπειτα από αιώνες, το έθιμο επέστρεψε στην Ελλάδα.
Άλλη παράδοση το σχετίζει με το παραδοσιακό Χριστόξυλο που
το συναντάμε στη Βόρεια Ελλάδα. Σύμφωνα με παλιές ιστορίες το
Χριστόξυλο καθαρίζει την παλιά καπνιά του τζακιού φέρνοντας την
καλοτυχία στο σπίτι και το προστατεύει από τους καλικάντζαρους
που έρχονται από την καμινάδα και κάνουν ζημιές. Η παράδοση λέει
πως καίγοντας το Χριστόξυλο ζεσταίνεται ο Χριστός στην κρύα

σπηλιά της Βηθλεέμ. Η φωτιά δεν πρέπει να σβήσει μέχρι τα Φώτα
που φεύγουν τα παγανά από στη γη…

Αναμφισβήτητα το χριστουγεννιάτικο δέντρο αποτελεί ένα από
τα πιο όμορφα χριστουγεννιάτικα έθιμα. Έχει καθιερωθεί σε κάθε
σπίτι. Οι συμβολισμοί και τα νοήματά του πολλά.
Χριστιανικοί συμβολισμοί
Το έλατο συμβολίζει την αιώνια ζωή του Χριστού. Δεν μαραίνεται
και δεν χάνει τα φύλλα του ποτέ… Αντέχει υπό όλες τις συνθήκες και
παραμένει ζωντανό και καταπράσινο
Το τριγωνικό του σχήμα συμβολίζει την Αγία Τριάδα
Το αστέρι της κορυφής συμβολίζει το φωτεινό άστρο της ανατολής
και την γέννηση του Χριστού.
ΚΑΛΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ!

Χρ. Γιάννης Φουρλάνος
Δάσκαλος – Θεολόγος.

• 

•