Ευχαριστούμε τον κ. Τάκη Στραγαλινό, πρώην Λυκειάρχη, για την λεπτομερή καταγραφή των φούρνων και την αμέριστη βοήθεια που μας πρόσφερε.
Στις δεκαετίες του 50 ,και του 60 στην Καρυά λειτουργούσαν δέκα έξι ( 16 ) φούρνοι και στα Ρεκατσινάτα επτά ( 7 ).
Σήμερα στην Καρυά λειτουργεί μόνο ένας φούρνος ( Παλιάμπελου ).
Τα Ρεκατσινάτα έχουν εγκαταλειφθεί εδώ και πολλές δεκαετίες. Πριν αναφέρουμε έναν έναν ξεχωριστά τους φούρνους, ας θυμίσουμε τα σύνεργα που χρησιμοποιούσαν οι φουρνάρισσες και οι νοικοκυρές και τον τρόπο που άναβαν τον φούρνο.
Σύνεργα των νοικοκυρών για το φτιάξιμο του ψωμιού:
1: Η σκάφη ( σκαφίδι ), που ζύμωναν το αλεύρι με το νερό και το προζύμι που έφτιαχναν το ζυμάρι.
2: Η πινακωτή ( πνακωτή), όπου άφηναν να φουσκώσει το ζυμάρι κομμένο σε τόσα μέρη όσα και τα ψωμιά και τα χωρίσματα της πινακωτής. 3: Το μεσάλι ,ύφασμα με το οποίο σκέπαζαν την πινακωτή.
Τα σύνεργα του φούρνου:
1: Ψωμόφκιαρο ,φτυάρι με το οποίο έβγαζαν τα ψημμένα ψωμιά.
2: Δύο ξύλα με τα οποία ανακάτευαν τη φωτιά μέσα στον φούρνο.
3: Ξύλο με το οποίο έβγαζαν τα καμμένα και την στάχτη.
4: Σφουγγαρίστρα, ένα βρεγμένο πανί δεμένο σε κοντάρι,με το οποίο καθάριζαν τη βάση του φούρνου από τις στάχτες για να τοποθετηθούν τα ψωμιά,φαγητά ,πίτες,κουλούρια κλπ.
5: Κόρνο ( το ) ή κόρνος ( ο ).Ήταν ένα μεγάλο κοχύλι, το οποίο χρησιμοποιούσαν οι φουρνάρισσες για να ειδοποιούν τις νοικοκυρές να πάνε το ψωμί στο φούρνο το χάραμα. Πολλοί χωριανοί περίμεναν το άκουσμα του κόρνου για να ετοιμαστούν και να ξεκινήσουν για τα κτήματα .Από ό,τι γνωρίζουμε δύο φούρνοι στη Καρυά χρησιμοποιούσαν κόρνο,της Θεια- Βλάχας και της Κανούτενας.
Άναμμα του φούρνου .
Για το άναμμα του φούρνου χρησιμοποιούσαν αποκλάδια για προσάναμμα και κλαριά σε διάφορα μεγέθη από πουρνάρια και ελιές συνήθως.Τα ξύλα τα μάζευαν από την γύρω περιοχή του χωριού και τα κτήματα. Αφού καθάριζαν τον φούρνο, δημιουργούσαν ένα πύργο από ξύλα. Στην αρχή τοποθετούσαν τα πιο λεπτά και το προσάναμμα.Όσο ανέβαινε, χρησιμοποιούσαν τα πιο χοντρά,αφήνοντας κενά για να κυκλοφορεί ο αέρας. Όταν έπαιρναν φωτιά όλα τα ξύλα,τα τοιχώματα του φούρνου μαύριζαν. Όσο ανέβαινε η θερμοκρασία, τα τοιχώματα άρχιζαν να ασπρίζουν ξεκινώντας από τον θόλο. Όταν είχε δημιουργηθεί θράκα,την έσπρωχναν προς τα τοιχώματα του φούρνου γύρω-γύρω. Με ένα βρεγμένο πανί δεμένο σε κοντάρι καθάριζαν τη βάση του φούρνου από τις στάχτες. Ο φούρνος ήταν έτοιμος για να τοποθετηθούν τα ψωμιά,οι πίτες,τα φαγητά κλπ σε διαφορετικό χρόνο το καθένα. Στο φούρνο της Σωφρόνος στον Αγ. Νικόλαο ( ίσως και σε άλλους φούρνους) που ήταν σχετικά κοντά στο Δημοτικό Σχολείο, μερικές μανάδες πήγαιναν για ψήσιμο γλυκοπατάτες και κυδώνια, τα οποία ήταν έτοιμα στο μεγάλο διάλειμμα και τα παιδιά έτρεχαν απ’το σχολείο για να τα πάρουν. Θα λέγαμε ότι ήταν το δεκατιανό τους. Στις αρχές η αμοιβή της φουρνάρισσας ήταν σε είδος,αργότερα έπαιρνε χρηματική αμοιβή ( ψηστικά ).
Να σημειώσουμε ότι κάθε νοικοκυρά έβαζε σημάδι στα δικά της καρβέλια για να μην μπερδεύονται με άλλα, π.χ τα χάραζε ή έκανε διάφορες » τσιμπιές» στο ζυμάρι κ.α.
Οι φούρνοι στην Καρυά και στα Ρεκατσινάτα.
1: Θεια- Κατερίνας ( Επαμεινώνδα ) Τραβεζά στο πάνω χωριό.
2: Θεια- Βασιλικής Μπουρσινού ( Ζώη ) ή Φευγούλαινα.Στη συνέχεια τον δούλεψε η θεια Κατερίνα ( Σπύρου ) Ζαβιτσάνου- Μαγκλιδώνη. Βρισκόταν κάτω από τον κήπο και το σπίτι του Αντώνη Μεσσήνη- Μπογόρδα. ( Στα Τουμπάτα ).
3: Θεια- Μαρίκας ( Γερασίμου ) Κακλαμάνη- Πατσιέλη , στα Τουμπάτα . Στην συνέχεια τον δούλεψε η θεια- Γιωργίτσα ( Γιάννη ) Κακλαμάνη.
4: Θεια- Μαριώς ( Σπύρου ) Κατωπόδη- Καπραλή.
6: Θεια- Βερδίκης ( Κωνσταντίνου ) Τούμπα- Μποροκώνη.
7: Θεια- Αγγέλως ( Παντελή ) Γλένη- Μαστροπάνου. Βρισκόταν κοντά στη κάτω βρύση, κοντά στην πλατεία.
8: Θεια- Χριστίνας ( Δημητρίου ) Κτενά του Λήρη ή Ατζλή,στο Χαλιά.
9: Θεια- Κωνσταντίας ( Βασίλη ) Κατωπόδη- Μπεναρδή ,στα Μπεναρδάτα.
10: Θεια- Σωφρόνος ( Στάθη) Σταύρακα- Νιάνιαρη, κοντά στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου.
11: Θεια- Τασούλας ( Αλέκου ) Ζακυνθινού- Μαρίνου,κοντά στον Άγιο Νικόλαο.
12: Θεια- Βλάχας, Πολυάνθης- Μάνθως, ( Περικλή ) Δουβίτσα.
13: Γιώργου και Σταμάτας Αραβανή ( Λεωνίδα ) Γελασοθέη,δίπλα από το λαγκάδι στη θέση Γκίνη.
14: Θεια- Κατερίνας Αρβανίτη- Παλάτα, Ρομπόλω,στα Σαββάτα,κοντά στην εκκλησία του Αγίου Ιωάννου.
15: Θεια- Μαρίας Γιώργου Στραγαλινού ( Μπαϊνια), στα Ρεκατσινάτα.
16: Θεια- Πενιώς, Γιάννη Στραγαλινού ( Μπεκιάρη ), στα Ρεκατσινάτα.
17: Θεια- Αλεξάνδρας ( Λαζάρου ) Στραγαλινού Κορδογιάννου ,στα Ρεκατσινάτα.
18: Θεια- Αγάπης, Ανδρέα Ρεκατσίνα ( Ξαλώνη ), στα Ρεκατσινάτα.
19: Γεράσιμου Ρεκατσίνα- Βάσου μαζί με Βαγγέλη Ρεκατσίνα- Μπόρσα, στα Ρεκατσινάτα. Λειτουργούσε σαν σιμιτζίδικος ( ανταμικός-συνεταιρικός ).
20: Πολυχρόνη Ρεκατσίνα-Ψαρού μαζί με τον Αποστόλη Στραγαλινό- Παπαρεκατσίνα,στα Ρεκατσινάτα. Λειτουργούσε σαν σιμιτζίδικος ( ανταμικός-συνεταιρικός )
21: Θεια- Βασιλικής Γιώργου Ρεκατσίνα ,μαζί με την Χαρίκλεια Πέτρου Μεσσήνη ( Γεωργατσού ),στα Ρεκατσινάτα. Λειτουργούσε σαν σιμιτζίδικος ( ανταμικός-συνεταιρικός ).
22: Θεια- Ελπινίκης Ζώη Βερυκίου- Γριτζάνη.
23: Στο κάτω χωριό,δίπλα από το εικόνισμα του Αγ. Σπυρίδωνος και απέναντι από το σπίτι του Ανδρέα Κτενά- Ραυτογιάννη, λειτουργούσε και λειτουργεί μέχρι και σήμερα ο φούρνος του Παλιάμπελου. Τον λειτουργούσε η θεια- Σταμάτα,μετά ο Γιάννης (Αντωνίου ) Σταύρακας- Παλιάμπελος, με την γυναίκα του Μπούλα ( Λαμπρινή ) και σήμερα ο γιος του Αντώνης Σταύρακας- Παλιάμπελος, με την γυναίκα του Δήμητρα.
Στα Κτενάτα,δεν υπήρχε κεντρικός φούρνος.Το κάθε σπίτι ( σχεδόν ) είχε τον δικό του μικρό φούρνο ή εξυπηρετούνταν από τους γειτονικούς. Όλοι οι παραπάνω φούρνοι ή έχουν γίνει χαλάσματα ή στη θέση τους έχουν γίνει σπίτια. Εκτός φυσικά του λειτουργούντος και σήμερα φούρνου του Παλιάμπελου.
Τέλος οικογενειακό φούρνο λειτουργούσε μέχρι πρότινος στον κήπο, δίπλα από το σπίτι της, πάνω από το Δημοτικό Σχολείο, η Μαρίνα Δημητρίου Στραγαλινού (Μπαϊνιας) καθώς και η Χρυσούλα Βασιλείου Ζαβιτσάνου (Μονιά ).
<<Γι αυτό το έρμο το ψωμί, που πριν το’ φαν χορταίνουν τα λιμασμένα μου παιδιά…>> (Αριστοτέλη Βαλαωρίτη: ΦΩΤΕΙΝΟΣ)
Άρθρο της Όλγα Σταύρακα-Μιχαήλ.
karsanikanea.com 